Πριν τέσσερα περίπου χρόνια, τον Ιούνιο του 2008 βρεθήκαμε με την χορευτική ομάδα της Νέας Μαδύτου στα παράλια της Μικρασίας ,στην Πέργαμο. Εκεί ένα καυτό μεσημέρι, επισκεφθήκαμε την αρχαιοΕλληνική ακρόπολη της πόλης, στον χώρο της οποίας σώζεται το μεγαλύτερο θέατρο του αρχαίου κόσμου. Ένας από τους μουσικούς που μας συνόδευαν στο φεστιβάλ που παίρναμε μέρος , κατέβηκε στο κοίλο και μας τραγούδησε τα προφητικά λόγια του Χιώτη του τυφλού τραγουδιστή. Έλληνες και ξένους επισκέπτες μας εκστασίασε η στιγμή, που κάτω από το αστείρευτο και άπλετο Αιγιακό φως , ο βραχνός προφήτης μας θύμιζε πόσο μακριά πλέον είναι το Αϊβαλί από τις μητροπόλεις του .
Μικρασία, είθισται πλέον να αποκαλούμε σχεδόν όλη την περιοχή της σημερινής Ασιατικής Τουρκίας. Η Ελληνική παρουσία εκεί, ξεκίνησε με τον αποκαλούμενο πρώτο μεγάλο αποικισμό το 1100 π.χ· ακολούθησαν κι άλλοι πολλοί που πύκνωσαν τις τάξεις των Ελλήνων σε όλον αυτόν τον γεωγραφικό χώρο. Από τότε μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1922 ο Ελληνισμός άκμασε και παρήκμασε πολλές φορές, όπως είναι φυσικό για την ιστορία μιας φυλής και ενός τόπου . Η παρουσία του όμως όλα αυτά τα χρόνια είναι αδιάλειπτη. Δημιούργησε γλώσσα, γραφή ,φιλοσοφικές σχολές και τάσεις , αρχιτεκτονικούς ρυθμούς , τρία από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, ποιητικές φόρμες έκφρασης ( έμμετρο δεκαπεντασύλλαβο) και γέννησε άπειρους φιλοσόφους και κάθε λογής επιστήμονες που πάνω στη σκέψη τους πάτησε ο Ευρωπαϊκός διαφωτισμός για να ξεκινήσει και να θεμελιώσει τον σημερινό δυτικό πολιτισμό.
Παρείχε αυτοκράτορες και δυναστείες στην Κωνσταντινούπολη και με τον πυρήνα του Βασιλείου της Νίκαιας μετά το 1204, κράτησε το Βυζάντιο όρθιο για ενάμιση αιώνα ακόμα.
Στην ύστερη Οθωμανική αυτοκρατορία ο Ελληνισμός εκεί , αυτοοργανωμένος στις κοινότητες του ξαναάρχιζε να ακμάζει ταυτόχρονα, αν όχι σπρώχνοντας τον νεοΕλληνικό διαφωτισμό, με τον Χιώτη Α.Κοραή. Η οικονομική εξέλιξη και γιγάντωση του Ελληνικού στοιχείου της Μικρασίας κατά τον 18ο και 19ο αιώνα είναι παροιμιώδης και δεν έχει καμία σχέση με την ισχνή και στηριζομένη στην έξωθεν βοήθεια ( δάνεια) του νεοσυσταθέντος Ελλαδικού κράτους . Δρώντας οι Έλληνες μέσα και κοντά στον γεωγραφικό και διοικητικό πυρήνα του Οθωμανικού κράτους , εκμεταλλευόμενοι την κάποια υποτυπώδη ισονομία και την προστασία του επιχειρείν των πολιτών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας έναντι των Διομολογήσεων που είχαν παραχωρηθεί ( εξαναγκαστικά σχεδόν) σε Φράγκους και Λεβαντίνους , μεγαλούργησαν και πλούτισαν , μη ξεχνώντας όμως πάντα να επιστρέφουν μέρος του πλούτου τους με τη μορφή δωρεών στις κοινότητες τους. Οι πολυεθνικές εμπορικές και μεταφορικές επιχειρήσεις τους , άπλωσαν τον Ελληνικό πληθυσμό και κουλτούρα σε όλα τα μεγάλα εμπορικά αστικά κέντρα της Μεσογείου , του Πόντου και της Ευρώπης. Η ανάπτυξη ενός λαϊκού πολιτισμού και κουλτούρας με την κουζίνα του, την μουσική του , τα τραγούδια του , τα παραμύθια του και τον καθημερινό τρόπο ζωής ήταν απόρροια του πλούτου της περιοχής και της εποχής.
Ώσπου ήρθε η μεγάλη κακιά ιστορική συγκυρία του 1922. Ίσως, να έγιναν λάθη. Ίσως, να υπερεκτιμήθηκαν οι δυνατότητες του Ελλαδικού κράτους . Ίσως, η απειρία στην σκακιέρα της διεθνούς διπλωματίας και γεωστρατηγικής. Δεν μπορούμε όμως να κρίνουμε την ιστορία και τα γεγονότα εκ των υστέρων και με σημερινά δεδομένα, όπως με την αναψηλάφηση -παρωδία της δίκης των έξι υπαίτιων της καταστροφής. Η ιστορία μας διδάσκει όχι για να την κρίνουμε αλλά για να αντιμετωπίζουμε το παρόν και το μέλλον .
Το αποτέλεσμα ήταν βόμβα στα θεμέλια του Ελληνισμού και του Ελληνικού πνεύματος. Ένα μεγάλο κομμάτι του λίκνου του σημερινού δυτικού πολιτισμού παραδόθηκε στους βάρβαρους. Ο ανθρώπινος πόνος του 1,5 εκατομμυρίου Ελλήνων προσφύγων δεν μπορεί να χωρέσει στο μυαλό μας. 90 χρόνια μετά , έχοντας δει κυριολεκτικά χιλιάδες φωτογραφίες , έχοντας διαβάσει πάρα πολλές δεκάδες βιβλία, είτε ως ιστορικά ντοκουμέντα , είτε ως προσωπικά βιώματα των γραφόντων , δεν μπορώ ακόμα να μετριάσω τον πόνο και τον καημό που μου έχει μεταδώσει το προσφυγικό περιβάλλον που μεγάλωσα και γαλουχήθηκα. Ως εξιλέωση και ελάχιστο φόρο τιμής προς τους ξεριζωμένους της Μικρασίας ,για τρία χρόνια χόρευα τους χορούς τους σε κάθε πανηγύρι και εκδήλωση της Μακεδονίας.
Ο ίδιος πόνος κι από την άλλη μεριά όμως . 400.000 βίαια εξισλαμισμένοι κάτοικοι του Ελλαδικού χώρου ( οι περισσότεροι ήταν οι εξισλαμισμένοι Εβραίοι της Κρήτης , της Θεσσαλονίκης και των Ιωαννίνων, οι λεγόμενοι ντομνέδες) , μετατοπίστηκαν προς την Τουρκία. Αυτοί θεωρούν πατρίδα , τα εδώ χώματα. Ως φουστανελοφόροι τσολιάδες χορεύαμε σε ένα παζάρι της Περγάμου Ηπειρώτικους σκοπούς · μία αιωνόβια γιαγιά ζήτησε από τους δικούς της να τη φέρουν κοντά μας για να μας βλέπει καλύτερα και να μας θαυμάζει κλαίγοντας . Μας είπε ότι κατάγεται κάπου από την Ελλάδα , είδε τις φουστανέλες και θυμήθηκε τα νιάτα της και την πατρίδα της ...
Αφιερωμένο στον Ανδρέα τον Μουρόπουλο που ένα απομεσήμερο σε μια συζήτηση μας μοιραστήκαμε το πάθος μας για τις χαμένες πατρίδες του παρελθόντος και που κλείσαμε με την προτροπή του : επαναστατήστε και διεκδικήστε το μέλλον σας.
Κουκ
Μικρασία, είθισται πλέον να αποκαλούμε σχεδόν όλη την περιοχή της σημερινής Ασιατικής Τουρκίας. Η Ελληνική παρουσία εκεί, ξεκίνησε με τον αποκαλούμενο πρώτο μεγάλο αποικισμό το 1100 π.χ· ακολούθησαν κι άλλοι πολλοί που πύκνωσαν τις τάξεις των Ελλήνων σε όλον αυτόν τον γεωγραφικό χώρο. Από τότε μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1922 ο Ελληνισμός άκμασε και παρήκμασε πολλές φορές, όπως είναι φυσικό για την ιστορία μιας φυλής και ενός τόπου . Η παρουσία του όμως όλα αυτά τα χρόνια είναι αδιάλειπτη. Δημιούργησε γλώσσα, γραφή ,φιλοσοφικές σχολές και τάσεις , αρχιτεκτονικούς ρυθμούς , τρία από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, ποιητικές φόρμες έκφρασης ( έμμετρο δεκαπεντασύλλαβο) και γέννησε άπειρους φιλοσόφους και κάθε λογής επιστήμονες που πάνω στη σκέψη τους πάτησε ο Ευρωπαϊκός διαφωτισμός για να ξεκινήσει και να θεμελιώσει τον σημερινό δυτικό πολιτισμό.
Παρείχε αυτοκράτορες και δυναστείες στην Κωνσταντινούπολη και με τον πυρήνα του Βασιλείου της Νίκαιας μετά το 1204, κράτησε το Βυζάντιο όρθιο για ενάμιση αιώνα ακόμα.
Στην ύστερη Οθωμανική αυτοκρατορία ο Ελληνισμός εκεί , αυτοοργανωμένος στις κοινότητες του ξαναάρχιζε να ακμάζει ταυτόχρονα, αν όχι σπρώχνοντας τον νεοΕλληνικό διαφωτισμό, με τον Χιώτη Α.Κοραή. Η οικονομική εξέλιξη και γιγάντωση του Ελληνικού στοιχείου της Μικρασίας κατά τον 18ο και 19ο αιώνα είναι παροιμιώδης και δεν έχει καμία σχέση με την ισχνή και στηριζομένη στην έξωθεν βοήθεια ( δάνεια) του νεοσυσταθέντος Ελλαδικού κράτους . Δρώντας οι Έλληνες μέσα και κοντά στον γεωγραφικό και διοικητικό πυρήνα του Οθωμανικού κράτους , εκμεταλλευόμενοι την κάποια υποτυπώδη ισονομία και την προστασία του επιχειρείν των πολιτών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας έναντι των Διομολογήσεων που είχαν παραχωρηθεί ( εξαναγκαστικά σχεδόν) σε Φράγκους και Λεβαντίνους , μεγαλούργησαν και πλούτισαν , μη ξεχνώντας όμως πάντα να επιστρέφουν μέρος του πλούτου τους με τη μορφή δωρεών στις κοινότητες τους. Οι πολυεθνικές εμπορικές και μεταφορικές επιχειρήσεις τους , άπλωσαν τον Ελληνικό πληθυσμό και κουλτούρα σε όλα τα μεγάλα εμπορικά αστικά κέντρα της Μεσογείου , του Πόντου και της Ευρώπης. Η ανάπτυξη ενός λαϊκού πολιτισμού και κουλτούρας με την κουζίνα του, την μουσική του , τα τραγούδια του , τα παραμύθια του και τον καθημερινό τρόπο ζωής ήταν απόρροια του πλούτου της περιοχής και της εποχής.
Ώσπου ήρθε η μεγάλη κακιά ιστορική συγκυρία του 1922. Ίσως, να έγιναν λάθη. Ίσως, να υπερεκτιμήθηκαν οι δυνατότητες του Ελλαδικού κράτους . Ίσως, η απειρία στην σκακιέρα της διεθνούς διπλωματίας και γεωστρατηγικής. Δεν μπορούμε όμως να κρίνουμε την ιστορία και τα γεγονότα εκ των υστέρων και με σημερινά δεδομένα, όπως με την αναψηλάφηση -παρωδία της δίκης των έξι υπαίτιων της καταστροφής. Η ιστορία μας διδάσκει όχι για να την κρίνουμε αλλά για να αντιμετωπίζουμε το παρόν και το μέλλον .
Το αποτέλεσμα ήταν βόμβα στα θεμέλια του Ελληνισμού και του Ελληνικού πνεύματος. Ένα μεγάλο κομμάτι του λίκνου του σημερινού δυτικού πολιτισμού παραδόθηκε στους βάρβαρους. Ο ανθρώπινος πόνος του 1,5 εκατομμυρίου Ελλήνων προσφύγων δεν μπορεί να χωρέσει στο μυαλό μας. 90 χρόνια μετά , έχοντας δει κυριολεκτικά χιλιάδες φωτογραφίες , έχοντας διαβάσει πάρα πολλές δεκάδες βιβλία, είτε ως ιστορικά ντοκουμέντα , είτε ως προσωπικά βιώματα των γραφόντων , δεν μπορώ ακόμα να μετριάσω τον πόνο και τον καημό που μου έχει μεταδώσει το προσφυγικό περιβάλλον που μεγάλωσα και γαλουχήθηκα. Ως εξιλέωση και ελάχιστο φόρο τιμής προς τους ξεριζωμένους της Μικρασίας ,για τρία χρόνια χόρευα τους χορούς τους σε κάθε πανηγύρι και εκδήλωση της Μακεδονίας.
Ο ίδιος πόνος κι από την άλλη μεριά όμως . 400.000 βίαια εξισλαμισμένοι κάτοικοι του Ελλαδικού χώρου ( οι περισσότεροι ήταν οι εξισλαμισμένοι Εβραίοι της Κρήτης , της Θεσσαλονίκης και των Ιωαννίνων, οι λεγόμενοι ντομνέδες) , μετατοπίστηκαν προς την Τουρκία. Αυτοί θεωρούν πατρίδα , τα εδώ χώματα. Ως φουστανελοφόροι τσολιάδες χορεύαμε σε ένα παζάρι της Περγάμου Ηπειρώτικους σκοπούς · μία αιωνόβια γιαγιά ζήτησε από τους δικούς της να τη φέρουν κοντά μας για να μας βλέπει καλύτερα και να μας θαυμάζει κλαίγοντας . Μας είπε ότι κατάγεται κάπου από την Ελλάδα , είδε τις φουστανέλες και θυμήθηκε τα νιάτα της και την πατρίδα της ...
Αφιερωμένο στον Ανδρέα τον Μουρόπουλο που ένα απομεσήμερο σε μια συζήτηση μας μοιραστήκαμε το πάθος μας για τις χαμένες πατρίδες του παρελθόντος και που κλείσαμε με την προτροπή του : επαναστατήστε και διεκδικήστε το μέλλον σας.
Κουκ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου