Ήθη, έθιμα και παραδόσεις ... μια προσέγγιση για την Ανάσταση στη Μάδυτο.

Κοιτώντας τη φωτιά έξω από τον ιερό ναό Τιμίου Ιωάννου του Προδρόμου, καθώς και τον “εβραίο” ή “οβριό” έτοιμο να καεί, λίγο πριν πει ο ιερέας το “Χριστός Ανέστη”, αναρωτήθηκα για τα σύμβολα αυτά.

Τι συμβολίζει άραγε; Γιατί το κάνουμε κάθε χρόνο; Πότε ξεκίνησε; Ως πότε θα υπάρχουν; Ξέρουμε όλοι οι Μαδυτιανοί τι συμβολίζουν ακριβώς; Ή έχει γίνει μια συνήθεια κενή περιεχομένου; Ή μήπως διαφορετικού περιεχομένου απ' ότι αρχικά; Υπάρχει αλήθεια ο κίνδυνος, σε λίγα χρόνια, όταν κάποιος Μαδυτιανός ερωτηθεί για το έθιμο αυτό από κάποιον, που το βλέπει για πρώτη φορά, να δώσει την εξήγηση ότι: “Ανάβουμε μια μεγάλη φωτιά, για να έχει όλο το χωριό κάρβουνα να ψήσει το κατσίκι, ε και τον εβραίο τον καίμε γιατί είναι κακός άνθρωπος”;;;!!!

Σε μια εποχή που οτιδήποτε το παραδοσιακό έφτασε στα μάτια των νέων ως γραφικό και απαξιώνεται συνεχώς από όλους, μήπως προσπαθούμε να εξοντώσουμε τις παραδόσεις μας; Την ίδια εποχή τα έθιμα χάνουν το περιεχόμενό τους, στρεβλώνονται, χρησιμοποιούνται για διάφορες σκοπιμότητες και ακολουθούν κι αυτά το δρόμο προς την απαξίωση, μέσω της γραφικότητας, της κενής τυπολατρείας.

Αυτή ακριβώς την εποχή, γιατί να απορούμε για το που πήγαν τα ήθη, οι ηθικές αξίες, οι αρχές, τα συν-ήθη πρότυπα, ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τη ζωή, τη ζωή μας, τη ζωή του συνανθρώπου μας;

Την εποχή που άλλοι λαοί, εθνότητες, κοινότητες ανά τον κόσμο ψάχνουν να βρουν ταυτότητα, εμείς που την έχουμε από παλιά, μας φαίνεται φθαρμένη και παλιομοδίτικη. Θέλουμε (κι αυτό διδάσκουμε στους νεότερους) να την απαρνηθούμε, να τη σκίσουμε, να την κάψουμε σε μια φωτιά εν προκειμένω και να είμαστε έτοιμοι να υιοθετήσουμε όποια ταυτότητα καινούρια και απαστράπτουσα μας δοθεί ή όποια μας αρέσει (ζηλέψουμε). Έχουμε ζηλέψει την ανωνυμία, την απρόσωπη παρουσία μας, την μίμηση όποιου προσωπείου μας κάνει τη δουλειά μας ή τη μόστρα μας. Κι έχουμε εκπαιδευτεί καλά σ' αυτό το καθημερινό μας καρναβάλι. Γι' αυτό όταν έρθει το κανονικό καρναβάλι, το σνομπάρουμε ως γιορτή. Εμείς το έχουμε κάνει καθημερινότητα, υπάρχει επαγγελματισμός, όχι αστεία.

Όπως και να 'χει, η δική μου ερμηνεία για το έθιμο της φωτιάς και του Ιούδα της “Ανάστασης στη Μάδυτο” είναι η εξής: Τον Ιούδα (κι όχι τον εβραίο) τον μαθητή που πρόδωσε τον Ιησού, δεν τον καίμε εμείς για να εκδικηθούμε. Κανείς στην Ορθόδοξη πίστη μας δεν παραγγέλνει να πάρουμε εκδίκηση για κάτι. Ο Ιησούς δίδαξε να γυρίζεις και το άλλο μάγουλο... Η φωτιά καίει απ' το πρωί. Σιγοκαίγοντας η χαμηλή φλόγα συμβολίζει το μεγάλο πάθος, την εσωτερική φωτιά και όλες τις μορφές της ψυχικής καταπίεσης από την εβδομάδα των παθών.

Κατά τη διάρκεια της ημέρας ανάβει και το Άγιο Φώς (φωτιά κι αυτό, από την πηγή) και μεταδίδεται στις εκκλησίες. Φτάνει στην εκκλησία μας. Η ένταση της φωτιάς μεγαλώνει, για να ευθυγραμμιστεί με την ψυχική ένταση των πιστών που περιμένουν το χαρμόσυνο μήνυμα και τη λύτρωση. Ο Ιούδας καθώς βρίσκεται κοντά στη φωτιά, που δυναμώνει, θερμαίνεται όλο και περισσότερο (έχει περιλουστεί με πετρέλαιο, το οποίο αχνίζει όσο ζεσταίνεται) και προσδίδει στην εικόνα την αίσθηση ότι πλησιάζει στη κόλαση της φωτιάς.

Η φωτιά από εκείνη τη στιγμή προμηνύει κάτι το συνταρακτικό. Κάτι το κοσμογονικό. Η φωτιά ως κόλαση, αλλά και ως υπέρμετρη χαρά, εορτασμός που οδηγεί στην αναγέννηση από τη στάχτη. Η μεγάλη φλόγα, πρόσμιξη αέρα και φωτιάς συμβολίζει την πνευματική παρόρμηση. Η αποκορύφωση έρχεται όταν μεταδίδεται το χαρμόσυνο μήνυμα: Χριστός Ανέστη, μαζί με το Άγιο Φώς στις λαμπάδες των πιστών. Ενώ, μεταλαμπαδεύεται το Άγιο Φώς από λαμπάδα σε λαμπάδα, μεταλαμπαδεύεται και το χαρμόσυνο μήνυμα στις ψυχές.

Ακριβώς αυτή τη κορύφωση ακολουθεί και η φωτιά, η οποία σ' αυτό το σημείο από τη μία δείχνει την αποκορύφωση της χαράς, τη νίκη του πνευματισμού της ζωής επί του θανάτου, ενώ από την άλλη συμβολίζει τη φωτιά που καίει πια τον απαγχωνισμένο προδότη μαθητή Ιούδα και συμπληρώνει τη “κάθαρση” από την προδοσία (στα πλαίσια του εθιμικού δρώμενου). Η ακολουθία που έπεται εντός του ναού συμπληρώνει το πανηγυρικό κλίμα για τους πιστούς.

                                                                                                                 Γ.Χ.Κ